|
Lịch sử WinVNKey
WinVNKey là viết tắt của chữ Windows-based
Vietnamese Keyboard driver, một phần của phần mềm hệ
thống Windows mở rộng khả năng để hỗ trợ gõ chữ Việt, và gần đây, gõ chữ
Nôm chữ Hán cũng như ký tự của các nước khác. Nó được ra đời lần đầu tiên
vào năm 1992 bởi nhóm thảo chương TriChlor trong nỗ lực nhằm chứng minh
rằng có thể thiết kế một bộ chữ tám bit cho chữ Việt để dùng trong mọi tình
huống.
Windows 3.1 được phát hành chỉ mới một năm trước, là năm 1991. Phần mềm gõ
tiếng Việt thiết kế cho Windows 3.1 rất là hiếm bởi vì sự phát triển
Windows khi ấy rất khó khăn. WinVNKey 1.x, phát hành cho công chúng vào năm
1992, đã nhanh chóng chiếm một số lượng lớn người dùng trên khắp thế giới
vì sự đơn giản của giao diện và phương pháp gõ trực quan được gọi là VIQR.
Từ đó, WinVNKey đã phát triển thành một bộ gõ đa ngôn ngữ. Các phiên bản
mới nhất là phiên bản 5.0, thu hút một số lượng lớn người dùng không phải
là người Việt Nam
vì nó cho phép người dùng gõ được các ký tự của nhiều nước trên bàn phím
Latin (Anh, Mỹ, v.v).
WinVNKey 1.x
Công lao lớn nhất dành cho người
thiết kế tiên phong Nguyễn
Tấn Cường. Lúc đó, ông là sinh viên tốt nghiệp ngành Kỹ thuật Điện tại
Đại học Stanford, California. Những người đóng góp tích
cực khác là Vũ Châu, Bùi Minh Cương, Ngô Đình Học, Tom
T. Trương. Châu, làm việc tại Microsoft, trợ giúp trong việc lập trình.
Cương và Tom đóng góp vào chi tiết kỹ thuật. Học đã đóng góp một kiểu thuật
toán kết hợp cực kỳ nhanh và kích thước rất nhỏ. Một số người khác đóng góp
cho việc thiết kế phông chữ VISCII. Trong số bảy phông chữ Viscii cơ bản
ban đầu được phát hành cho WinVNKey 1.x, năm phông chữ True Type (Minh Quân,
Hoàng Yến, Phương Thảo, Tha Hương, U Hoài) được thiết kế bởi Bùi Minh
Cương, một phông chữ True Type (Heo May) do Nguyễn Tấn Cường, và phông hệ
thống (System VISCII 1.1) do Học, Cường, và các thành viên của Hội Chuyên
Gia Việt Nam (VPS).
Ngay sau khi phát hành 1.1, Hồ
Phước Hùng đã dẫn đầu với nỗ lực rất lớn trên internet nhằm thiết kế hàng
trăm phông chữ VISCII, đượcđặt tên chủ yếu bằng tên các loài hoa và bắt đầu
bằng hai chữ cái đầu tiên của VISCII (ví dụ, VI Thiên Lý, VI Anh Đào,
v.v.). Những phông chữ này đã giúp phổ biến rộng rãi WinVNKey và các phông
chữ VISCII đến người dùng chữ Việt trên toàn thế giới.
WinVNKey 2.x
Sau khi Cường tốt nghiệp và nhận
nhiệm vụ tại trường đại học HongKong năm 1993, dự án được giao lại cho
Nguyễn Doãn Vượng, một chuyên viên nhiệt tình về lập trình Windows ở thung
lũng Silicon. Vượng có những đóng góp đáng kể trong việc cải thiện giao
diện thân thiện cho người dùng, thêm tính năng mới như tra hỏi/ngã
(hook-above/tilde), chuyển đổi mã chữ Việt, và màn hình chữ Việt. Trong
thời kỳ này, WinVNKey đã phát hành một số phiên bản 2.x, hỗ trợ cả 16-bit
và 32-bit như Windows 3.1, Windows 95, Windows NT 3.5x/4.
WinVNKey 3 &
2000
Năm 1997, TriChlor được tăng cường
thêm Nguyễn Thư, một kỹ sư nhiều năng lực về phần mềm Windows. Anh đảm
nhiệm việc thiết kế lại giao diện WinVNKey và hỗ trợ cho Unicode. Sự hợp
tác giữa Thư và Vượng lên đến đỉnh điểm trong WinVNKey 3 và WinVNKey 2000,
vì có thể hỗ trợ Unicode trong một số ứng dụng.
WinVNKey 4
Trong khi đó, Ngô Ðình Học đã thực
hiện việc hỗ trợ Unicode cho hệ thống mạng Unix/Linux, gắn vào thiết bị lưu
trữ tại công ty Quantum từ năm 2001. Qua việc thiết kế bộ gõ tiếng Việt cho
máy Macintosh (MacVNKey) vào năm 1995, hỗ trợ nhiều phương pháp gõ linh
hoạt, ông quyết định đẩy WinVNKey đến một cao độ khác bằng cách nhập các
thuật toán của MacVNKey vào WinVNKey và mở rộng các tính năng của WinVNKey,
đồng thời bổ sung thêm chức năng hỗ trợ gõ đa ngôn ngữ. Những nỗ lực của
ông đã chuyển đổi WinVNKey thành một bộ gõ đa ngôn ngữ, có thể hỗ trợ tất
cả các bộ chữ (bảng mã) đang có trên thế giới, bao gồm Unicode.
Phiên bản đa ngôn ngữ đầu tiên là
WinVNKey 4.0 beta1, được phát hành vào tháng 8 năm 2002 sau một năm phát
triển. Trước tiên, nó hỗ trợ hơn 30 bộ chữ Việt và 45 bộ chữ quốc tế, nhưng
thiết kế linh hoạt của WinVNKey cho phép người dùng tạo thêm các bộ chữ
khác mà không cần sửa đổi bổ sung. Nó cũng cung cấp một phương pháp gõ thân
thiện cho người sử dụng để nhập các ký tự đa ngôn ngữ trên bàn phím Mỹ. Ngoài
ra, phiên bản WinVNKey này cũng cấp một phương pháp độc đáo để gõ chữ Hán
Nôm cho những người dùng đã biết chữ Việt viết bằng chữ Latin (chữ quốc
ngữ).
WinVNKey 5
Phiên bản phát hành tháng Giêng
năm 2005 có phương pháp thông minh gõ chữ Việt và các macro thông minh biết
được khi nào thì kết hợp hoặc không kết hợp dấu phụ tùy thuộc vào ý người
dùng muốn có: sửa đúng chữ cái, sửa đúng vần, sửa đúng chữ, hoặc sửa đúng
cách phát âm. Những tính năng thông minh này thực hiện được bởi do một công
cụ nhỏ gọn bên trong kiểm tra chính tả cực kỳ nhanh. Điều này cũng cho phép
WinVNKey hỗ trợ sự suy đoán các bộ chữ ở văn bản trơn và sự phục tạo nhanh
chóng chữ Hán Nôm dựa trên chữ Việt viết bằng chữ Latin.
Phiên bản này cũng hỗ trợ hoán đổi
tập tin RTF dựa trên tên các phông chữ, chứ không phải các bộ chữ. Mỗi tên
phông chữ được kết hợp với một tập tin hoán đổi trong văn bản trơn. Người
dùng có thể chỉnh sửa các tập tin hoặc tạo ra những tập tin mới để hỗ trợ
hoán đổi qua phông chữ mới. Họ có thể làm điều này một cách thủ công hoặc
thông qua các hộp hội thoại (dialogs).
Ngoài ra, WinVNKey hỗ trợ bàn phím
có các phím chết. Người dùng có thể biến tất cả các phím chết thành phím
thông thường để gõ dấu phụ sau khi gõ nguyên âm gốc.
Sự hỗ trợ chữ Hán-Nôm được tăng
cường. Cơ sở dữ liệu đã được chia riêng rẽ thành chữ Hán và chữ Nôm. Các
tập tin cơ sở dữ liệu được cung cấp ở dạng văn bản trơn để có thể chỉnh sửa
trực tiếp nhằm sửa hoặc xóa các lỗi, hay tạo thêm các chữ mới. WinVNkey
cung cấp tùy chọn để xây dựng lại cơ sở dữ liệu thành hai phần cho việc sử
dụng sau cùng. Người dùng có thể thiết lập sự đăng ký của họ để hỗ trợ các
ký tự thay thế thông qua hộp hội thoại.
Bản phát hành này ban đầu dự định
được xem là phiên bản cuối cùng của WinVNKey 4.0 bởi vì tất cả các
phiên bản trước được đặt tên là beta. Nhưng những thay đổi trong thiết kế
UI và các tính năng rất là phong phú, vì vậy tốt hơn là nên gói nó thành
một bản phát hành chính.
Tóm tắt
LỊCH SỬ PHÁT TRIỂN
- Phiên
bản 5.x, 32-bit (2005-2010): Ngô Đình Học
(hoc96@yahoo.com) -- Phiên bản này được phát triển cho các hệ điều hành
Windows dựa trên nền NT như NT 3.x/4, 2000, XP, 2003, Vista, 2008, v.v.
Trọng tâm của phiên bản này là hỗ trợ rất nhiều chức năng thông minh như
sau:
- Hỗ trợ gõ chữ Việt trong hầu
hết các ứng dụng trên Windows như MS Office, Internet Explorer,
Wordpad, Notepad, pidgin, gaim, firefox, thunderbird, v.v.
- Hỗ trợ bỏ dấu chữ Việt một
cách tinh khôn cho các từ đơn âm (như Hùng Vương) hoặc đa âm (như
Inđônêxia), cho phép gõ dấu vào bất kỳ chỗ nào trong vần, có thể kiểm
soát chính tả cho từ đơn và một số từ phức.
- Hỗ trợ rất nhiều loại macros,
trong đó có loại vần lười và từ lười là loại macro chỉ bung ra khi kết
quả tạo thành là một từ Việt hợp pháp (như Hùng) hoặc một từ trung
gian hợp pháp (như Vưong là cụm chữ trung gian của Vương).
- Hỗ trợ nhập chữ Hán Nôm bằng
âm Việt, Pinyin, Tứ Giác Hiệu Mã, hoặc Thương Hiệt. Có thể dùng âm
Việt của từ kép bằng cách viết dính liền các từ, như anhhùng.
- Dùng cơ sở dữ liệu chữ Hán và
chữ Nôm với số lượng chữ tương đối đầy đủ. Có hỗ trợ gõ chữ Hán dùng
trong kinh sách Phật Giáo.
- Cơ sở dữ liệu Hán/Nôm được
lưu giữ ở dạng văn bản trơn, do đó, người dùng có thể tự cập nhật hóa
để thêm chữ mới hoặc sửa chữ sai.
- Hỗ trợ hiển thị chữ Unicode
kép, hỗ trợ cài đặt registry cho chữ Unicode kép, v.v.
- Gõ chữ Nhật Katakana và
Hiragana, v.v.
- Có thể hoán đổi bảng mã cho
văn bản trơn (plain text) khi không biết mã nguồn.
- Hoán đổi văn bản định dạng
RTF một cách tinh khôn dựa vào tên phông trong tệp nguồn chứ không cần
tên bảng mã. Người dùng chỉ cần qui định phông nguồn nào sẽ biến thành
phông đích nào mà thôi.
- Hỗ trợ hoán đổi đoạn chữ bôi
đen (selected text) trực tiếp ngay trong các ứng dụng (đổi chữ
hoa/thường, đổi bảng mã, v.v.) bằng cách nhấn thả phím CTRL rồi nhấp
chuột phải để hiển thị menu gồm nhiều chức năng hoán chuyển.
- Hỗ trợ phím nóng, phím chết,
phím undo, phím trắng vô hình, các chuỗi phím đặc biệt để hoán chuyển,
v.v.
- Hỗ trợ điều chỉnh WinVNKey
cho từng ứng dụng một. Các thông số sau đây có thể áp dụng cho từng
ứng dụng: chế độ bàn phím, cách xuất chữ, sửa lỗi macros.
Xin chân
thành cám ơn các bạn sau đây đã góp phần thử nghiệm beta và báo lỗi (theo
thứ tự abc):
Trần Tư
Bình, Nguyễn Văn Danh, Bùi Khương Duy, Lê Hưng, Thái Jasper, Nguyễn Khải,
Thanh Không (Ko Masaki), Phạm Kim Long, Trần Tiến Ngọc, Xương Rồng, Lê Sơn
Thanh, Nguyễn Văn Thành, Lương Ngọc Thi, Trần Timothy, Nguyễn Ngọc Tiến,
Nguyễn Tony, Nguyễn Đức Trọng, và rất nhiều người khác nữa.
Riêng về cơ sở dữ liệu Hán
Nôm, xin chân thành tri ơn ông Lê Sơn Thanh (học giả chữ Nôm và Hán), Đặng
Thế Kiệt (đồng tác giả của tự điển trực tuyến Hán Việt Thiều Chửu), Nguyễn
Ngọc Tiến, Lê Hưng.
- Phiên
bản 4.x, 32-bit (2001-2004): phiên bản đầu tiên hỗ trợ gõ chữ đa ngữ, kể cả
bộ chữ Unicode và tất cả các bộ chữ Việt Nam đã được biết cho đến hiện
nay. Hỗ trợ cho tất cả các phiên bản của Windows NT 3.x, 4, 2000, XP,
9X/ME.
Những
người đóng góp cho phiên bản 4.x là:
- Ngô Đình Học
(Winvnkey-users@lists.sf.net, hoc96@yahoo.com): lập trình viên chính.
- Lê Thức David
(dle95035@yahoo.com): đóng gói (installation packaging).
- Thomas Menath
(tmenath@infonegocio.com): dịch giao diện sang tiếng Ðức và tham gia
thử nghiệm tìm lỗi.
- Bình Anson
(budsas@arach.net.au): cung cấp macro gõ chữ Pali-Sankscrit và tham
gia thử nghiệm tìm lỗi.
- Phiên
bản 3.x (1999-2000): Nguyễn Thư (thu@vietpage.com) -- hỗ trợ Win9X/ME,
NT3.51/4, hỗ trợ Unicode một cách giới hạn trong một số ứng dụng.
- Phiên
bản 2.x (1995-1998): Nguyễn Doãn Vượng (levan@hotmail.com) -- hỗ trợ Win9X,
NT3.51/4 (không hỗ trợ Unicode).
- Phiên bản 1.x (1992-1994): Nguyễn Tấn Cường
(ctn@alumni.stanford.org) & Vũ Châu (chauv@microsoft.com) -- hỗ trợ
Windows 3.1.
THUẬT TOÁN KẾT HỢP
1.x & 4.x, 5.x - Ngô Ðình Học (hoc96@yahoo.com,
trichlor@trichlor.org).
THẢO LUẬN VỀ KỸ THUẬT VỚI
1.x - Bùi Minh Cương (cuong_bui@yahoo.com).
1.x - Trương T. Tom (Tiến Vietnamese Software).
PHÔNG CHỮ VIỆT NAM
Phối hợp viên: Hồ Phước Hùng (phuochung@yahoo.com).
Công lao đóng góp của rất nhiều người, khó có thể kể hết. Xin cám ơn tất
cả.
oOo
|
